Σκαρφαλωμένος στην πλαγιά του Ταϋγέτου και μόλις 6 χιλιόμετρα από την ιστορική πρωτεύουσα της Σπάρτης θα βρούμε την φημισμένη καστροπολιτεία του Μυστρά. Η ίδρυση του Μυστρά φαίνεται να συνδέεται με την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας το 1204.

Αποτέλεσε σημαντικό πολιτιστικό και πνευματικό κέντρο της ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Μέχρι και σήμερα αποτελεί το μεγαλύτερο και το πιο σημαντικό Βυζαντινό μνημείο στην Ελλάδα. Η ασφάλεια, που παρείχε ο λόφος, λόγω της φυσικής οχύρωσης του, προκάλεσε τη μετακίνηση των πολιτών της Λακεδαιμονίας γύρω από το κάστρο.

Στα χρόνια των Παλαιολόγων ο Μυστράς φάνηκε αρκετά σημαντικός ιδιαίτερα σε πολιτιστικά ζητήματα. Παρά το γεγονός ότι ήταν μικρή πολιτεία τα χρόνια της μεγάλης ακμής του αποτέλεσε πόλο έλξης καλλιτεχνών, φιλοσόφων και λογίων. Λαμβάνοντας κανείς υπόψιν του τα παλάτια, τα κάστρα, τις πύλες και τα αρχοντικά που βρίσκονται εντός του κάστρου παίρνουμε κάποια δείγματα για την σπουδαιότητα του Μυστρά στα μέσα του 15ου αιώνα. Το 1989, ο Μυστράς εντάχθηκε στον Κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η σημερινή εικόνα που έχει ο Μυστράς δεν θυμίζει σε τίποτα την παλιά αίγλη που διέθετε πολλά χρόνια πριν, όμως ούτε η όψη του είναι η ίδια που ήταν κάποτε. Σήμερα δυστυχώς είναι ερειπωμένος, ωστόσο κάποια παλιά κτίσματα που έχουν απομείνει έχουν αναστηλωθεί, μιας και αποτελούν την κυριότερη πηγή για τις γνώσεις που έχουμε όσον αφορά την ιστορία, την τέχνη και τον πολιτισμό των δύο τελευταίων αιώνων του Βυζαντίου. Κάνοντας μια μικρή εξερεύνηση στο εσωτερικό του χώρου πιστεύεις ότι βρίσκεσαι στη μέση ενός ονείρου και ζεις ένα παραμύθι.

Τα εντυπωσιακά παλάτια, τα πέτρινα καλντερίμια, οι εκκλησίες και τα μοναστήρια που βρίσκονται στο χώρο θα σας κάνουν να ταξιδέψτε πίσω σε μια εποχή που όλα ήταν αλλά έμοιαζαν και διαφορετικά. Στα μέρη αυτά κάποτε ζούσαν πρίγκηπες και πριγκίπισσες και ανάμεσα στα λιθόχτιστα γραφικά καλντερίμια κάποτε περπατούσαν πανέμορφες δεσποσύνες και σημαντικοί άρχοντες του τόπου αλλά και των γύρω περιοχών. Οι θρύλοι που κάποτε υπήρχαν αρχίσουν σιγά σιγά να ξαναζωντανεύουν και σε κάνουν να νομίζεις ότι αποτελείς και εσύ μέρος αυτού του παραμυθιού.

Η ξενάγηση σε ένα τέτοιο μέρος δεν μπορεί παρά να αποτελέσει μια σημαντική και αξέχαστη εμπειρία ζωής από την οποία έχεις την δυνατότητα να αποκομίσεις πολλές γνώσεις για την ιστορία.

Το μέγεθος της καστροπολιτείας είναι τέτοιο που δίνει την εντύπωση πως πρόκειται για ένα μικρό γραφικό χωριό. Η διάταξη της καστροπολιτείας διακρίνεται σε δύο ζώνες την Άνω Χώρα, που βρίσκονταν τα αρχοντικά και την Κάτω Χώρα που κατοικούσε η μεσαία τάξη. Επίσης διαθέτει και δύο εισόδους από τις οποίες η πρώτη οδηγεί στο νότιο τμήμα της.

Ξεκινώντας την ξενάγηση στην Κάτω Χώρα βρίσκουμε την Μητρόπολη, που αποτελεί τον παλαιότερο ναό του Μυστρά. Είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο ενώ σε αυτή την εκκλησία στέφθηκε αυτοκράτορας και ο τελευταίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ΙΑ το 1449.

Στην Δυτική πτέρυγα του ναού της Μητρόπολης δίπλα στο ναό, στον πρώτο όροφο βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο του Μυστρά. Το μουσείο ιδρύθηκε επίσημα το 1952 και στεγάζεται σε ένα διώροφο κτήριο της δυτικής πτέρυγας της βόρειας αυλής της Μητρόπολης.

Στην αίθουσα του ορόφου παρουσιάζονταν διάφορα αντικείμενα μικροτεχνίας, προερχόμενα στην πλειονότητά τους, από ανασκαφές που έχουν πραγματοποιηθεί στο χώρο. Υπάρχουν ακόμα και φορητές εικόνες, ενώ στο ισόγειο η παλαιότερη έκθεση των γλυπτών εμπλουτίστηκε με τη μεταφορά αντικειμένων βυζαντινής εποχής, που μέχρι τότε βρίσκονταν στο Μουσείο της Σπάρτης.

Επιπλέον ανάμεσα στα πολλά εκθέματα που διαθέτει το Μουσείο αυτά που ξεχωρίζουν είναι οι επίσημες ενδυμασίες και συγκεκριμένα τμήματα μεταξωτού γυναικείου φορέματος και η κόμη μιας ευγενούς που σώζεται ατόφια, από τον τάφο που βρέθηκε στην Αγία Σοφία του Μυστρά.

Στο επάνω τμήμα του λόφου πέρα από το κάστρο, στην συνοικία των Παλατιών βρίσκεται και ο ναός της Αγίας Σοφίας. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ναό που χρονολογείται τον 11ο αιώνα και αποτελούσε επίσημο ναό του παλατιού και των ευγενών.

Αν και καθολικό μονής, ο ναός λειτουργούσε ως εκκλησία του γειτνιάζοντος παλατιού, καθώς η Μητρόπολη βρισκόταν πιο μακριά από το διοικητικό σύμπλεγμα. Ωστόσο οι εργασίες αναστήλωσης που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια έχουν ως αποτέλεσμα ο ναός να βρίσκεται σήμερα σε εξαιρετική κατάσταση αν λάβουμε υπόψιν μας την χρονολογία που κτίστηκε. Μέσα από τις εργασίες αποκαλύφθηκαν πολλές άγνωστες πτυχές της ζωής της μονής. Ένας μικρός λαβύρινθος από πέτρινα δρομάκια μας οδηγεί σε πολύ όμορφες εκκλησίες με υπέροχες τοιχογραφίες.

Στα τείχη της άνω Χώρας θα συναντήσετε την Μονή της Παντάνασσας η οποία ιδρύθηκε το 1428 από τον Ιωάννη Φραγκόπουλο. Πρόκειται για εντυπωσιακό μοναστήρι που το εσωτερικό του καθηλώνει όλους τους επισκέπτες μιας και είναι διακοσμημένο με γλυπτά και τοιχογραφίες.

Κατηφορίζοντας ο δρόμος θα μας οδηγήσει στην μονή της Περιβλέπτου η οποία ιδρύθηκε τον 14 αιώνα από τον Μανουήλ Καντακουζηνό. Η μονή ακουμπάει στον φυσικό βράχο του Μυστρά, ο οποίος ευθύνεται εν πολλοίς για την ακανόνιστη αρχιτεκτονική του. Ο επισκέπτης στην μονή θα θαυμάσει μερικές από τις πιο όμορφες τοιχογραφίες της Βυζαντινής Τέχνης.

Στην Κάτω Χώρα του Μυστρά δίπλα στο τείχος θα βρούμε το πιο αρχαίο και το μεγαλύτερο μοναστήρι του λόφου την μονή Βροχοντίου. Ιδρύθηκε το 1926 από τον Παχώμιο έναν πολύ ισχυρό μοναχό ο οποίος είχε ισχυρές διασυνδέσεις με την Κωνσταντινούπολη καταφέρνοντας να εξασφαλίζει σημαντικές δωρεές αλλά και την υποστήριξη του Πατριάρχη.

Εντός του συγκροτήματος της μονής βρίσκονται και δυο πολύ εντυπωσιακές εκκλησίες. Η μια από αυτές τις εκκλησίες είναι η Παναγία η Οδηγήτρια η αλλιώς Αφεντικό. H δεύτερη εκκλησία είναι των Αγίων Θεοδώρων η οποία χτίστηκε τον 13ο αιώνα και αφιερώθηκε σε δυο στρατιωτικούς αγίους και αποτελεί τη μοναδική οκταγωνική εκκλησία στον Μυστρά.